การละหมาดเกินหรือไม่ครบ ยังค้างคาใจ ทำอย่างไรดี?

คำถาม:  หากเราเป็นอีหม่ามแล้วเราละหมาดรอกาอัตเกิน โดยที่เราเพิ่งนึกได้ตอนที่เราขี้นไปยืนตรงแล้ว เราจะต้องทำรอกาอัตที่เกินให้สมบูรณ์หรือว่า ให้เรานั่งลงโดยทันที ไม่ว่าจะอยู่ในอิริยาบทใดของรอกาอัตที่เกิน แล้วทำการซูยุดซะวี  

ประเด็นที่สอง กรณีที่เรานึกได้ว่าเราลืมนั่งตาชาฮุดแล้วเราลุกขึ้นไปยืนตรงเลย เราจะทำยังไงดี เราต้องละหมาดรอกาอัตต่อไปเลย หรือว่าให้เรากลับมานั่งตาชาฮุดในทันที หรือว่ามีข้อบ่งชี้ใดๆบ้างที่บอกว่าเราสามารถกลับมานั่งตะชาฮุดได้ในกรณีที่เรายังไม่ยืนในลักษณะที่พ้นท่ารูกัวะ ซึ่งผมเคยได้ยินมาแต่ไม่ค่อยชัดเจนอยากให้อาจารย์อธิบายให้ชัดเจนด้วยครับ แล้วเราต้องซูยุดซะวีหรือไม่?

ตอบโดย:  อาลี เสือสมิง

1) หากเราเป็นอิหม่ามแล้วเราละหมาดรอกอะฮฺเกิน เช่น ละหมาดได้ 4 รอกอะฮฺแล้วเกิดลืมลุกขึ้นไปทำรอกอะฮฺที่ 5 ต่อมาก็นึกขึ้นได้ก่อนให้สลาม ก็จำเป็นที่อิหม่ามจะต้องย้อนกลับลงมานั่งและสุหยูดสะฮฺวียฺแล้วให้สลาม  ทั้งนี้ไม่ว่าจะนึกขึ้นได้ในขณะยืนในรอกอะฮฺที่ 5 ไปแล้วหรือหลังจากนั้นก็ตาม (กิตาบ อัล-มัจญมูอฺ ชัรหุ้ลมุฮัซซับ เล่มที่ 4 หน้า 61)

สรุปก็คือ เมื่อนึกขึ้นได้ตอนที่เราขึ้นไปยืนตรงแล้วในรอกอะฮฺที่ 5 ก็จำเป็นต้องย้อนกลับลงมานั่งที่ทันที ไม่ว่าเราจะอยู่ในอิริยาบทใดของรอกอะฮฺที่เกินและก็สุหยูดสะฮฺวีก่อนให้สลามครับ!

2) หากเราลืมนั่งตะซะฮฺฮุดครั้งแรกแล้วลุกขึ้นไปทำรอกอะฮฺที่ 3 (เป็นต้น) โดยลืมอ่านตะซะฮฺฮุด หรือนั่งอยู่แต่ไม่ได้อ่านตะซะฮฺฮุดแล้วก็นึกขึ้นได้  กรณีที่ว่านี้มี 2 สภาพ

สภาพหนึ่ง นึกขึ้นได้หลักจากยืนตรงแล้ว ก็ถือว่าต้องห้าม (หะรอม) ที่จะหวนกลับมานั่งอีกตามทัศนะที่มุอฺตะมัดในมัซฮับ อัช-ชาฟิอียฺ ดังนั้นในสภาพที่หนึ่งนี้ถ้าเจตนาหวนหลับมานั่งเพื่ออ่านตะซะฮุดครั้งแรก โดยรู้ว่าเป็นสิ่งต้องห้ามที่จะทำเช่นนั้นถือว่าเสียละหมาด แต่ถ้าหวนกลับมานั่งอีกโดยลืมไปก็ไม่เสียละหมาดและจำเป็นต้องลุกขึ้นเมื่อนึกขึ้นได้และให้สุหญูดสะฮฺวียฺ

ซึ่งการสุหญูดซะฮฺวียฺในกรณีนี้เนื่องจากมีการทำเพิ่มและทำขาด  กล่าวคือไปเพิ่มการนั่งที่ไม่ใช่ตำแหน่งของการนั่ง (เพราะลุกขึ้นยืนตรงไปแล้ว)  และละทิ้งการอ่านตะซะฮฺฮุดครั้งแรกตลอดจนการนั่งตะซะฮุดในตำแหน่งของมัน ทั้งนี้ถ้าหากเขาย้อนกลับลงมานั่งในสภาพที่หนึ่งนี้โดยไม่รู้ว่าเป็นสิ่งต้องห้ามตามทัศนะที่ถูกต้องที่สุดถือว่าไม่เสียละหมาดเพราะเหมือนกับผู้ที่ลืม

สภาพที่สอง นึกขึ้นได้ก่อนที่จะยืนตรง (คำว่ายืนตรงก็คืออยู่ในอิริยาบทของการอิอฺติดาลแล้วตามทัศนะที่ถูกต้อง) ก็ให้ย้อนกลับลงไปนั่งเพื่ออ่านตะซะฮุดได้เลย และไม่ต้องสุญูดสะฮฺวียฺตามทัศนะที่ถูกต้องที่สุด (อัล-อะเศาะหฺ) ซึ่งอัศหาบุชชาฟิอียะฮฺส่วนใหญ่ชี้ขาดเอาไว้

 
ส่วนอัล-กอฎียฺ อบู-อัฏฏอยยิบเห็นว่าต้องสุหญูดสะฮฺวียฺในสภาพนี้  อนึ่งการยืนตรงนั้นถ้าถือตามทัศนะที่ถูกต้องซึ่งปวงปราชญ์ในมัซฮับ อัช-ชาฟิอีย์ชี้ขาดเอาไว้ หมายถึงอิริยาบทของการอิอฺติดาลและยืนตรงแต่อิหม่าม อัร-รอฟีอียฺ ได้เล่าไว้ประเด็นหนึ่งว่าหมายถึงการย้อนกลับไปในท่าที่สูงกว่าขั้นน้อยสุดของการรุกัวอฺ (กิตาบ อัล-มัจญมูอฺ ชัรหุลมุฮัซซับ เล่มที่ 4 หน้า 57, 59)